خوی غارتگری

گفتار زیر از نوشته‌های پژوهشگر ارجمند، جناب آقای رضا مرادی غیاث آبادی است؛ که بخش‌هایی از آنرا که برایم جالب و قابل تأمل بوده است آورده‌ام:

منشأ بسیاری از ناملایمات رفتاری و ناهنجاری‌ها و معضلات اجتماعی در «خوی غارتگری»  نهفته است. اصولی‌ترین لازمه پیدایش یک جامعه ابتدایی بشری، نوعی بیمه اولیه است که می‌توان آنرا «گذشت موقت از منفعت شخصی و کوتاه‌مدت بخاطر منافع عمومی و بلندمدت» نامید. مجموعه‌ای از انسان‌ها را که عملاً در عصر توحش بسر می‌برند و هنوز متوسط غالب آنان با این اصل اساسی که در مغایرت کامل با خوی غارتگری است، آشنا نشده‌اند و بدان مرحله اولیه نرسیده‌اند، فقط با ارفاق می‌توان «جامعه» نامید. اعضای جوامع یا کولونی‌های دارای خوی غارتگری و تجاوزگری عموماً قادر به تشخیص حریم و حدود و حقوق خود و دیگران نیستند و در نتیجه نه تنها رعایت حدود خود و حریم دیگران را نمی‌کنند، که در اغلب مواقع اصولاً توانایی فهم آنرا نیز ندارند.

نشانه‌های پی بردن به وجود خوی غارتگری در جوامع بشری- بجز برخی مناسبات پیچیده در روابط سیاسی و اقتصادی- چندان دشوار نیست و به سادگی و با اندکی توجه در زندگی روزمره قابل مشاهده و تشخیص است. نشانه‌ها و مشخصه‌هایی همچون: 

فساد مالی و اختلاس‌ها و رشوه‌ها و امتیازها و رانت‌های گسترده در بین حلقه‌های کوچک/ وجود مسئولانی که پست و مقام خویش را به چشم فرصتی موقت و زودگذر برای غارت منابع عمومی می‌نگرند/ مترصد فرصت بودن برای دست یازیدن به غارت و تصاحب اموال و فرصت‌ها و امکانات و موقعیت‌های دیگران/ مترصد فرصت بودن برای غارت منابع عمومی و خروج از کشور/ تملق و چاپلوسی اقویا و پایمال کردن ضعفا/ فراوانی انواع جرم و جنایت، قتل، ضرب‌وجرح، چاقوکشی، نزاع، و در نتیجه پیدایش قوای انتظامی پرشمار و دستگاه‌های قضایی عریض و طویل با ساختمان‌های بزرگ و پرونده‌های انبوه و زندان‌های وسیع/ تمایل عمومی به تصاحب مال مفت و جایزه و قرعه‌کشی و غارت اموال عمومی و دارایی‌های دیگران/ فراوانی تقلب و فریبگری و حقه‌بازی (تقلب در تاریخ، در مذهب، در سیاست، در انتخابات، در علم، در اقتصاد، در تجارت، در مایحتاج اولیه و کالاهای مرتبط با جان و امنیت مردم و حتی در غیرانسانی‌ترین شکل آن یعنی تقلب در داروی بیماران و شیرخشک نوزادان)/ فراوانی جعل اسناد و مدارک و منصب‌ها و مجوزها/ فراوانی مراکز و مدارک و مقالات تحصیلی فرمالیته و بی‌اعتبار/ وحشیگری و جنون در رانندگی همراه با سرعت و صداهای ناهنجار / زباله‌پراکنی رایج و عادی در محیط زندگی و آلوده کردن زمین و زیست‌بوم (چنانکه غارتگران نیز تعلق خاطری به زمین و سرزمین نداشته‌اند)/ ناتوانی در رعایت نوبت و صف و حتی خطوط خیابان/ ناتوانی در برنامه‌ریزی و اجرای اهداف بلندمدت/ ناتوانی در فعالیت‌های گروهی و سازمان یافته/ عمر کوتاه رسانه‌ها، نشریات، انجمن‌ها و دیگر نهادهای مدنی/ شیوع حیرت‌انگیز اعتیاد به مواد مخدر، دخانیات، مشروبات الکلی و انواع مواد روانگردان/ شیوع نژادپرستی، برترانگاری، مذهب‌گرایی رادیکال، ملی‌گرایی، احساس غرور و برتری در ظاهر و احساس سرشکستگی و حقارت در باطن/ بیزاری از اظهارنظر مخالف و سخن متفاوت و لگدمال کردن فوری هر نوع ابراز عقیده و صدای مخالف حتی از سوی مدعیان مدرنیته و حقوق بشر و آزادی بیان/ شیوع گسترده سرکوبگری، فحاشی، عربده‌کشی، بددهنی، بدگویی، هتک حیثیت، اتهام‌زنی، فضولی، تحریک‌پذیری/ عادت به جلو زدن از دیگران و کسب منافع و موقعیت‌ها نه با تلاش خود که با خیانت به همنوع و زمین زدن دیگران/ تعدی به حریم و حدود و حقوق فردی و اجتماعی دیگران و حتی ناتوانی از فهم و تشخیص و تفکیک حقوق خود و دیگران/ دارنده آمار و رتبه‌ها و مقام‌های بالای جهانی در زمینه شیوع اعتیاد، قتل، تجاوز، درگیری، تلفات و تصادفات رانندگی، فساد اداری، رشوه‌خواری و انواع دیگری از مفاسد اداری و اجتماعی/ دارنده آمار و رتبه‌های پایین جهانی در زمینه کیفیت تحصیلی، کیفیت تولیدی، ثبات اقتصادی، ارزش پول، رونق تجاری، امنیت شغلی، بهداشت و سلامت عمومی، رفاه همگانی، مسئولیت‌پذیری و انواع دیگری از محاسن اجتماعی/ نداشتن جمیعت مهاجر و حتی جمعیت توریست از کشورهای دیگر در شهرهای خود به دلیل بیزاری و بی‌رغبتی دیگران از اقامت یا سفر به آنجا/ تصور مالکیت تمامی دستاوردها و افتخارات ممکن بشریت در گذشته یا حال و جوامع دیگر را غاصب هرگونه مالکیت و افتخاری دانستن/ و از همه مهمتر اینکه خود را گل سرسبد آفرینش و تحت توجهات خاص خدا و مقدسین دانستن و همه جهانیان را دشمن و بدخواه خود نامیدن!

هیچیک از مشکلات و معضلات و ناملایمات رفتاری و ناهنجاری‌ها و معضلات اجتماعی و عواقب مخرب آنها در جوامع بشری حل نمی‌شود، مگر آنکه بجای «آینه شکستن» و «سنگ از زمین برداشتن»، وجود منشأ این بلایا و بیچارگی‌ها که «خوی غارتگری» باشد، در این جوامع پذیرفته شود و سپس برای بهبود آن چاره‌ای اندیشیده شود.

نامه‌ی یک معلم

متن زیر، نامه‌ای است که در سال اوّل تدریس‌ام،  پایان ترم و پس از بازگشتِ جمعی از سفر اصفهان ، برای دانشجویان  کارشناسی ِ معماری دانشگاه علامه محدث نوری نگاشته بودم.  تاریخ 20 اسفند 1385. 

به نام خداوند جان و خرد

«... و شعله یک شمع با افروختن شمع دیگر خاموش نمیشود»

 

دوست معمار خوبم در دانشگاه علامه محدث نوری، سلام و درود بر تو!

این متن را در راستای قولی که به تو داده بودم، نوشته‌ام. گفته بودم که لیست کتابهایی را که خوانده و در آزمون کارشناسی ارشد رشته «مرمت و احیای بناهای تاریخی» بسیار یاریگرم بوده است برایت خواهم آورد.

این رشته‌ایست که بدان عشق می‌ورزم و امیدوارم که توانسته باشم تو را در این ترم به آن دلبسته سازم. این یک دلبستگی به تاریخ و فرهنگ این دیار کهن است. اگر تو نیز چون من، این آتش را در دل خود داری، در این راه گام بگذار! خواهی دید که عشقت به میهن و مردمت فزونی خواهد یافت. تو از من موفق‌تر خواهی بود، چرا که این رشته‌ایست که معمار را طلب میکند. من معمار نیستم. در اینجا مدرک معماری نمیتواند تعیین کننده باشد؛ باید با زیبایی‌شناسی بنا و اصول ایستایی بنا آشنا شد، و این کاری است دشوار. برای من که از مهندسی عمران به این رشته وارد شدم، بخش اول کار بسیار دشوار بود؛ ولی برای تو، هر دو بخش سهل خواهد بود اگر معمار باشی به حقیقت و نه صرفاً به مدرک.

اکنون سه دانشگاه معتبر «هنر اصفهان»، «هنرهای زیبای تهران» و «علم و صنعت» در این رشته در مقطع کارشناسی ارشد، پذیرش میکنند. توصیه من این است که به خواندن این کتابها اکتفا نکنی و بروی با اجازه استادان، چند جلسه سر کلاسهای ارشد بنشینی و منابع مطالعاتی جدید را هم حتما تهیه کنی.

در سفر اصفهان، شماری از مشهورترین معماران مرمتگر و پژوهشگران را از نزدیک دیده‌ای:

- مهندس احمد منتظر، که در پایه‌گذاری دانشکده «معماری، مرمت و شهرسازی» دانشگاه هنر اصفهان، از طریق احیای چند بنای تاریخی، نقش داشت و همو پروژه مهم ساماندهی حاشیه زاینده‌رود اصفهان را بر عهده داشت. او چند سالی رئیس میراث فرهنگی اصفهان بوده است.

- مهندس حسین آقاجانی، که مرمت تزئینات معماری، او را در ایران مشهور ساخته است. در شماره‌های نخست مجله «اثر» میتوانی مقاله‌ای که به قلم ایشان از تلاشهایش در کاخ چهلستون اصفهان آمده است را بخوانی. او اکنون مرمت تزئینات طبقه فوقانی عمارت عالیقاپو را عهده‌دار است و سالها پیش از این برای احیای تزئینات گنبد سلطانیه زنجان تلاش فراوان کرده است.

- مهندس فرشته‌نژاد، که سی و سه پل اصفهان را مرمت کرده است و مدتها در پروژه بزرگ ساماندهی تخت پولاد اصفهان تلاش کرده است و جای پای او را در مرمت بسیاری دیگر از بناهای تاریخی شهر اصفهان میتوان یافت.

- خانم دکتر فریبا سعیدی، اولین مدیر و سرپرست ایرانی پژوهشکده باستان شناسی مسجد جامع اصفهان پس از انقلاب، که به همراه ایتالیایی‌ها این کار مهم را عهده‌دار شده‌اند و همو باستان‌شناس منطقه‌ی پیش از تاریخ اطراف ورزنه‌ی اصفهان است.

- استاد لئون میناسیان، سرپرست بازنشسته‌ی کتابخانه‌ی کلیسای وانک و پژوهشگر بزرگ جلفا-شناسی.

من هم همراه تو، یکبار دیگر در پیشگاه این بزرگان حاضر شدم و آموخته‌های نو بدست آوردم. توفیقی دست داد تا در دانشکده مرمت، در سمینار «کاخ سروستان» حاضر شوم و نتیجه تلاشهای چند ساله دوست دانشمندم «پیروز دقوقی» را که همچون من دلبسته‌ی بناهای گاهِ ساسانیان است مشاهده کنم.

اینها را گفتم که بدانی ارزش این سفر تا چه پایه بوده است. من درباره انتشار نتایج این سفر به صورت یک لوح فشرده چند-رسانه‌ای، با ریاست دانشکده (مهندس منصوری) صحبت کرده‌ام و ایشان حاضر شده‌اند این کار را به صورت یک طرح پژوهشی با اختصاص بودجه حمایت کنند. فرصت مغتنمی است که دانشکده معماری خود را به دانشجویان معماری و مرمت دانشگاه‌های تهران و علم و صنعت که پیوسته در آرزوی سفر اینچنینی هستند بشناسانی. مطمئن باش که اگر تهیه این لوح فشرده با صدا و فیلم اساتیدی که نام بردم و عکسهای زیبایی که خودت و دوستانت گرفته‌اید، به انجام برسد، فروشی عالی خواهد داشت و نام دانشگاه علامه را مطرح خواهد ساخت.

اگر خواستی در انجام این کار بزرگ یاری برسانی، میتوانی عکسها و مطالب و فیلمهایی که از این سفر فراهم آورده‌ای را دراختیار دوستت آقای «محمد باغبان فتوت» قرار دهی. ایشان طرح اولیه این پروژه را داده‌اند و اعلام آمادگی برای به انجام رساندن آن کرده‌اند.

لیست منابع آزمون ارشد مرمت را پیوست کرده‌ام. در ازای آن، میخواهم که قول دهی چنانچه در آزمون کارشناسی ارشد مرمت در دانشگاه سراسری یا آزاد، موفقیتی بدست آوردی، حتماً مرا آگاه سازی؛ این خبر برایم بسیار شادیبخش خواهد بود. پیروز باشی و آتش مهر به ایران و ایرانیان پیوسته در جانت رخشان باد!

نوشته شده توسط : یاغش کاظمی - در روز آسمان (یکشنبه) 20 اسفند 1385.

 لیست کتب منبع طرح پرسشهای آزمون کارشناسی ارشد رشته مرمت و احیای بناها و بافتهای تاریخی 

1- شعرباف و آثارش (جلد دوم گره و کار بندی)-حسین پور نادری-سازمان میراث فرهنگی کشور.

2- مجله اثر-شماره های 20 و24 (گنبدها و طاق‌ها)-زمستان 1370و پاییز 1373-سازمان میراث فرهنگی کشور.

3- معماری اسلامی-روبرت هیلن‌براند-ترجمه باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی-انتشارات روزنه.

4- مصالح ساختمانی- احمد حامی- انتشارات دانشگاه تهران.

5- معماری ایران (مصالح‌شناسی سنتی) -حسین زمرشیدی- انتشارات آزاده و زمرد.

6- نقاشی ایران از دیرباز تا امروز- رویین پاکباز- نشر نارستان.

7- خلاصه تاریخ هنر- پرویز مرزبان- شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

8- آشنایی با معماری اسلامی- محمد کریم پیر نیا- دانشگاه علم و صنعت.

9- گره و کاربندی- اصغر شعرباف - سازمان میراث فرهنگی کشور.

10- دوازده درس مرمت- محمد حسن محب‌علی - وزارت مسکن و شهر سازی.

11- مجموعه سوالات تخصصی و عمومی آزمون کارشناسی ارشد هنر-جهاد دانشگاهی هنر.

12- باز زنده سازی بناها و شهر های تاریخی- محمد منصور فلامکی - انتشارات دانشگاه تهران.

13- تاریخ هنر ایران (دوره دوازده جلدی)- ترجمه یعقوب آژند- انتشارات مولی.

14- طاق و قوس در معماری ایران- حسین زمرشیدی- انتشارات کیهان.

15- نیارش سازه‌های طاقی در معماری اسلامی ایران- غلامحسین معماریان- دانشگاه علم و صنعت.

16- معماری ایران- آرتور اپهام پوپ- غلامحسین صدری افشار- انتشارات انزلی.

17- سبک‌شناسی معماری ایران- محمد کریم پیرنیا- نشر پژوهنده و معمار.

18- مجموعه مقالات سه دوره برگزاری کنگره تاریخ و معماری و شهر سازی ایران در ارگ بم - پژوهشگاه میراث فرهنگی.

19- شکل‌گیری معماری در تجارب ایران و غرب- محمد منصور فلامکی- نشر فضا.

20- حریم‌گذاری بر ثروتهای فرهنگی ایران- محمد منصور فلامکی- نشر فضا.

21- مطالعه و شناخت بناها و محوطه‌های تاریخی- سعید فلاح‌فر - انتشارات آزاده.

22- قوانین، مقررات، آیین‌نامه‌ها، بخشنامه‌ها و معاهدات میراث فرهنگی کشور - به کوشش یونس صمدی- سازمان میراث فرهنگی کشور.

23- آثار ایران (دوره 4 جلدی) - آندره گدار- ترجمه ابوالحسن سرو قد مقدم - بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی .

24- معماری ایران (دوره اسلامی) - گردآوری محمد یوسف کیانی - سمت.

---