وبلاگ شخصی یاغش کاظمی
یا دلنوشته‌ای و حدیث نفسی؛ یا پژوهشی از برای تبادل آرا و آموختن بیشترم. ادعایی نیست ...
وبلاگ شخصی یاغش کاظمی
یا دلنوشته‌ای و حدیث نفسی؛ یا پژوهشی از برای تبادل آرا و آموختن بیشترم. ادعایی نیست ...شوایک ــ بخش دوّم
نخستین آشنایی‌ام با "شوایک"، به 26سال پیش برمیگردد. بنیاد سینمایی فارابی تازه کتابِ ارجمند جان هالاس با عنوان "استادان انیمیشن" را با ترجمه‌ی فارسی محمد شهبا روانه‌ی بازار کرده بود. من هم که در شهر ساحلی کوچک‌ـم "رامسر" آگهیِ انتشارش را در جریده‌ای دیده بودم، به مثالِ "دستِ ما کوتاه و خرما بر نخیل" به فامیل تهرانی سپرده بودم تا برایم بخرند و پُست کنند. صفحات 112-113 این کتاب، به یرژی ترنکا و آثارش اختصاص داشت؛ با تصویری بزرگ از "شوایک، سربازِ پاکدل" ... .
دو سال پیش، تصمیم گرفتم به مناسبتِ تولد دختر خردسالم، اثر کلاسیکِ ترنکا را (در سه اپیزود) زیرنویس فارسی بزنم و در نِت قرار دهم. ولی در عمل، فقط حوصله کردم اپیزودهای دوّم و سوّم ِ شوایک را کار کنم و در وبلاگ‌ـم منتشر نمایم. زیرنویس‌ِ همین دو اپیزود را هم چون تقدیم به دخترم بود، بصورت هارد-ساب روی فیلم گذاشته بودم ... .
فکر نمی‌کردم که از کارم استقبال شود. ولی مدتی بعد، در صفحه‌ی آپارات‌ـم خانمی با تشکر، خواستار کامل‌کردنِ کار و زیرنویس-زدنِ اپیزودِ جامانده‌ی اوّل شد. عین همین تقاضا را هم یکی از بازدیدکنندگانِ وبلاگ‌ـم حدودِ دو ماهِ پیش داشت و برای ترغیب‌ـم به انجام کار، هر سه اپیزودِ شوایک را با کیفیت خوب و دو زبانه (روسی و چِکی) در اینترنت آپلود کرد و لینک‌های دانلودش را برایم ارسال نمود:
ــ دانلود اپیزود اوّل ــ دانلود اپیزود دوّم ــ دانلود اپیزود سوّم
هفته‌ی پیش، سرانجام فرصتی یافتم تا اپیزودِ اوّل (از هاتوان بسوی مرزِ گالیسی) را هم زیرنویس فارسی بزنم. اتّکا‌ـیم باز به زیرنویس روسی و ترجمه‌ی خوبِ کمال ظاهری از متنِ اصلی داستان شوایک (نوشته‌ی یاروسلاو هاشِک) بود.
ــ زیرنویس هر سه اپیزود را اکنون بصورت سافت-ساب (با پسوند SRT) در ساب‌سین و اُپن‌ساب‌تایتلز و پیکوفایل گذاشته‌ام.
ــ از شوایک، یک نسخه‌ی سینمایی 73دقیقه‌ای قدیمی هم در یوتیوب موجود بود که هر سه اپیزود را یکجا با دوبله‌ی روسی دارد [اطلاعات فیلم در IMDb]. زیرنویس فارسیِ هماهنگ با این نسخه را هم در ساب‌سین و اُپن‌ساب‌تایتلز گذاشته‌ام؛ و خودِ فیلم را هم با این زیرنویس و زبانِ اصلی چِکی (به جای روسی) در آپارات بارگذاری کرده‌ام.
هنگام مقابله‌ی ترجمه‌ی کمال ظاهری با زیرنویس روسی، نکات جالبی غافلگیرم میکرد. یکی را اینجا نقل میکنم (به تصویر بالا دقت شود) :
آقای ظاهری، جایی در ترجمه‌ی خود (شوایک. چاپ دوّم ـ 1386. تهران: راه مانا و نشر چشمه. ص 674) به جای "فلاسک" یا "قمقمه‌ی آبجو" ترجمه کرده است "دسته کلید"!
قضیه این است که شوایک دارد برای همقطارانش توضیح میدهد که نباید بگذاریم چیزی از ما (سلاح‌های ما) دستِ دشمنِ روس بیُفتد. بعد، مثال میزند که دوره‌ی جنگ‌های ناپلئون، یک سربازی "قمقمه‌ی آبجو"-اش می‌افتد دستِ سربازهای دشمن؛ و او شبانه به اردوی دشمن می‌رود تا قمقمه‌اش را پس بگیرد؛ و از قضا همان شب، جیره‌ی وُدکای سربازانِ خصم را هم داده بودند و اینطوری یک چیز هم اضافه بر عرقِ سابقْ نصیب-اش می‌شود!
حالا چرا ایشان که مترجم دقیقی است، "قمقمه‌ی آبجو" را "دسته کلید" ترجمه کرده، مسئله‌ای است که پاسخ-اش شنیدنی خواهد بود. 
یکی از ترجمه‌های شیوای کتابِ "شوایک" هم از آنِ ایرج پزشک‌زاد است که در سال 1364 منتشر شده و بخش ابتداییِ داستان ــ تا پیش از اعزام‌شدنِ شوایک به جبهه ــ را دربرمی‌گیرد.
من مدت‌ها به دنبال این نسخه بودم. یکی از دوستانْ آن را داشت و به قول خودش تا "کتاب زمان" (ناشر) برپا بود، عادت به خرید و هدیه دادن-اش به رفقا داشت. به من هم قولِ اسکن و ارسالِ PDF کتاب را داده بود، ولی خبری نشد!
سرانجام، سه هفته پیشْ آن کتاب را در کتابخانه‌ی مرکزی شهرداری اصفهان یافتم. کل-اش را با موبایلْ عکسبرداری کردم و بصورت PDF در پیکوفایل و دراپ‌باکس اکنون تقدیم دوستان می‌دارم.
در صفحات 196 تا 242 (از ترجمه‌ی پزشک‌زاد) حوادث طنزآلودی که منجر به اعزام شوایک به جبهه می‌شود را می‌خوانیم. این بخش‌ها را یرژی ترنکا در فیلم عروسکی خود (نسخه‌ی سال 55-1954) نگنجانده بود؛ آن هم به دلایلی روشن: شرحِ هوسبازی‌ها ستوان هانری لوکاش و سگ-دزدی و اغواگری‌ِ شوایک، مناسب کودکان نبود. ولی 30سال بعد، زمانی که یکی از شاگردانِ ترنکا به نام استانیسلاو لاتال (تصویر بالا) قصد کرد تا 6اپیزود دیگر از ماجراهای "شوایک" را بر کارِ استادِ خود بیَفزاید، بی‌محابا بدین بخش‌ها نیز پرداخت: اپیزود سوّم در سال 1987 با عنوان "شوایک، مصدر (گماشته‌ی) ستوان لوکاش" [با عنوان اصلی: Svejk vojenskym sluhou nadporucika Lukase ] (تصویر زیر: نمایی از آن اپیزود).
شوایک از آخرین انیمیشن‌هایی بود که لاتال کارگردانی-اش را در کمپانی فیلم کوتاه پراگ [کراتکی‌فیلم] بر عهده داشت؛ و دو سال پس از ساختِ آن، بازنشسته شد. اطلاعات مربوط به این اثر را از IMDb می‌توانید دریافت کنید. نسخه‌ی کاملِ اپیزود سوّمِ مذکور را هم در دراپ‌باکس گذاشته‌ام؛ قلندری می‌خواهد تا برایش زیرنویس فارسی بزند!
یرژی ترنکا (تصویر بالا)، بی‌شکْ انیماتوری نابغه بود. او همچنین دستی در تصویرسازی کتاب‌های کودکان داشت و آثار هنرمندانه و ظریفی در این زمینه دارد (تصاویر زیر). فیلم‌های مستند زیادی از زندگی هنری او تهیه شده است؛ که یکی را بعنوان حُسن ختام در آپارات گذاشته‌ام.
شوایک، سرباز پاکدل
«آنکه به مسلخ می‌برندش، چه بسا هزلی گزنده بگوید! امّا آنکه به رهبری برگزیده شده ــ به قول گفتنی ــ "شوخی سرش نمیشود"؛ به همین دلیل است که "طنز افتادگان" وجود دارد، امّا مثلاً "طنز شاهی" وجود ندارد. (لاسلو دوبوشی)
رُمانِ "شوایک" اثر "یاروسلاو هاشِک" (نویسنده‌ی چِک) را نمونه‌ی سترگی از "طنزِ افتادگان" دانسته‌اند. رُمانی با یک ضد قهرمان به نام "یوزف شوایک" که سخنگوی مردم بی‌اسم‌و رسم سرزمینِ چک در بُحبوحه‌ی جنگ جهانی اوّل است. طنز در این رُمان، سلاحی است دفاعی علیه جنگ و حتی علیه نظم جهانیِ بی‌خردانه و نامردمی؛ چرا که ملّتِ استقلال‌طلبِ چِک را میل و رغبتی به جنگیدن برای امپراتوری اتریش‌ــ‌مجارستان نبود.
می‌گویند که هاشِک، چهره‌های اصلی این داستان را از روی شخصیت‌هایی واقعی به هنگام خدمتش در هنگِ 91 پیاده‌ی بودیُویتس (سال 1915) آفریده است. پیدایش این رُمان (به شکل کنونی) به سال‌های 22-1921 برمیگردد؛ زمانی که نویسنده‌ی خوش‌ذوق، آنرا بصورت جزوه‌های دنباله‌دار منتشر میکرد ... . و اکنون با گذشتِ یک سده، آنرا یکی از بزرگترین آثار ادبیِ دنیا می‌دانند. [1]
تصاویر بالا: از تصویرسازیهای "یوزف لادا" برای کتابِ "شوایک".
این رُمان، تا کنون، موردِ اقتباس‌های متعدد سینمایی و تلویزیونی قرار گرفته است؛ که یکی از دلنشین‌ترین آن‌ها، انیمیشن عروسکیِ «شوایک، سرباز پاکدل» ساخته‌ی یرژی ترنکا (انیماتور نابغه‌ی چِک)، در سال 55-1954 می‌باشد. ترنکا، این فیلم عروسکی را در سه اپیزودِ جداگانه [با نام‌های: از هاتوان بسوی مرز گالیسی ــ بدبیاری‌های شوایک در قطار ــ و آناباسیسِ شوایک به بودیُویتس] ساخته بود؛ ولی موفقیتِ کار، سبب شد تا بعداً در فاصله‌ی سال‌های 1986 تا 1988، شش اپیزود دیگر هم بدان ملحق گردد. این دنباله‌های جدید، در غیابِ ترنکا، توسط "استانیسلاو لاتال" ساخته شدند.
من در اینجا، اپیزودهای اوّل تا سوّم از ساخته‌ی کلاسیکِ ترنکا را برای نخستین‌بار با زیرنویس فارسی منتشر می‌نمایم. در ترجمه و تهیه‌ی زیرنویس فارسی، از ترجمه‌های زنده‌یاد حسن قائمیان و کمال ظاهری از متن کتابِ "شوایک" استفاده کرده‌ام. با وسواس فراوان کوشیدم ترجمه‌های فارسیِ مذکور را با متنِ روسی فیلم، مقابله نمایم؛ که البته کار بسیار دشواری بود و زمان زیادی از من گرفت. ولی خوشحالم که طنز دلنشینِ این اثر کلاسیک را میتوانم با فارسی‌زبانان به اشتراک بگذارم.
دریافت زیرنویس‌های هر سه اپیزود بصورت مجزا (با پسوند SRT)، در اینجا  ***** |
تصاویر بالا: نماهایی از انیمیشن عروسکی "شوایک، سرباز پاکدل" (1955)
Download "Dobrý voják Švejk" (The Good Soldier Schweik 1955)-episode02
http://www.namasha.com/v/kO7bI7j6
Download "Dobrý voják Švejk" (The Good Soldier Schweik 1955)-episode03
[1] نک: هاشک، یاروسلاو. (1384). شوایک. ترجمه‌ی کمال ظاهری. تهران: نشر چشمه و راه مانا. پیشگفتار.