شوایک، سرباز پاکدل

«آنکه به مسلخ می‌برندش، چه بسا هزلی گزنده بگوید! امّا آنکه به رهبری برگزیده شده ــ به قول گفتنی ــ "شوخی سرش نمیشود"؛ به همین دلیل است که "طنز افتادگان" وجود دارد، امّا مثلاً "طنز شاهی" وجود ندارد. (لاسلو دوبوشی)

رُمانِ "شوایک" اثر "یاروسلاو هاشِک" (نویسنده‌ی چِک) را نمونه‌ی سترگی از "طنزِ افتادگان" دانسته‌اند. رُمانی با یک ضد قهرمان به نام "یوزف شوایک" که سخنگوی مردم بی‌اسم‌و رسم سرزمینِ چک در بُحبوحه‌ی جنگ جهانی اوّل است. طنز در این رُمان، سلاحی است دفاعی علیه جنگ و حتی علیه نظم جهانیِ بی‌خردانه و نامردمی؛ چرا که ملّتِ استقلال‌طلبِ چِک را میل و رغبتی به جنگیدن برای امپراتوری اتریش‌ــ‌مجارستان نبود. 

می‌گویند که هاشِک، چهره‌های اصلی این داستان را از روی شخصیت‌هایی واقعی به هنگام خدمتش در هنگِ 91 پیاده‌ی بودیُویتس (سال 1915) آفریده است. پیدایش این رُمان (به شکل کنونی) به سال‌های 22-1921 برمیگردد؛ زمانی که نویسنده‌ی خوش‌ذوق، آنرا بصورت جزوه‌های دنباله‌دار منتشر میکرد ... . و اکنون با گذشتِ یک سده، آنرا یکی از بزرگترین آثار ادبیِ دنیا می‌دانند. [1]

تصاویر بالا: از تصویرسازی‌های "یوزف لادا" برای کتابِ "شوایک".

تصاویر بالا: تمبرهای یادگاری منتشره با طرح "شوایک"در سال‌های 1970 و 1997.

این رُمان، تا کنون، موردِ اقتباس‌های متعدد سینمایی و تلویزیونی قرار گرفته است؛ که یکی از دلنشین‌ترین‌ آن‌ها، انیمیشن عروسکیِ «شوایک، سرباز پاکدل» ساخته‌ی یرژی ترنکا (انیماتور نابغه‌ی چِک)، در سال‌ 55-1954 می‌باشد. ترنکا، این فیلم عروسکی را در سه اپیزودِ جداگانه [با نام‌های: از هاتوان بسوی مرز گالیسی ــ بدبیاری‌های شوایک در قطار ــ و آناباسیسِ شوایک به بودیُویتس] ساخته بود؛ ولی موفقیتِ کار، سبب شد تا بعداً در فاصله‌ی سال‌های 1986 تا 1988، شش اپیزود دیگر هم بدان ملحق گردد. این دنباله‌های جدید، در غیابِ ترنکا، توسط "استانیسلاو لاتال" ساخته شدند.

تصاویر بالا: یرژی ترنکا در پشت صحنه‌ی فیلم عروسکی "شوایک، سرباز پاکدل" (1954)

من در اینجا، اپیزودهای اوّل تا سوّم از ساخته‌ی کلاسیکِ ترنکا را برای نخستین‌بار با زیرنویس فارسی منتشر می‌نمایم. در ترجمه و تهیه‌ی زیرنویس فارسی، از ترجمه‌های زنده‌یاد حسن قائمیان و  کمال ظاهری از متن کتابِ "شوایک" استفاده کرده‌ام. با وسواس فراوان کوشیدم ترجمه‌های فارسیِ مذکور  را با متنِ روسی فیلم، مقابله نمایم؛ که البته کار بسیار دشواری بود و زمان زیادی از من گرفت. ولی خوشحالم که طنز دلنشینِ این اثر کلاسیک را میتوانم با فارسی‌زبانان به اشتراک بگذارم.

دریافت زیرنویس‌های هر سه اپیزود بصورت مجزا (با پسوند SRT)، در اینجا       *****

 

تصاویر بالا: نماهایی از انیمیشن عروسکی "شوایک، سرباز پاکدل" (1955)

***********************************************

دانلود انیمیشن عروسکی "شوایک، سرباز پاکدل" (1955) [اپیزود اوّل]

Download "Dobrý voják Švejk" (The Good Soldier Schweik 1955)-episode01

https://www.aparat.com/v/rPdQC

دانلود انیمیشن عروسکی "شوایک، سرباز پاکدل" (1955) [اپیزود دوّم]
Download "Dobrý voják Švejk" (The Good Soldier Schweik 1955)-episode02
http://www.namasha.com/v/kO7bI7j6

دانلود انیمیشن عروسکی "شوایک، سرباز پاکدل" (1955) [اپیزود سوّم]
Download "Dobrý voják Švejk" (The Good Soldier Schweik 1955)-episode03

http://www.namasha.com/v/yDzkaX4v

---

[1] نک: هاشک، یاروسلاو. (1384). شوایک. ترجمه‌ی کمال ظاهری. تهران: نشر چشمه و راه مانا. پیشگفتار.

فلوت سحرآمیز

به تازگی، دو کار ارزشمند بر اساس اپرای «فلوت سحرآمیزِ» موتزارت دیدم: یک انیمیشن و یک فیلم تلویزیونی. هر کدامشان، به نوعی، جالب و دلنشین بود؛ ولی انیمیشن، خلاقیت‌های هنری بیشتری داشت و  توانسته بود تفسیر بصری زیباتری از موسیقی موتزارت باشد. این هم شاید برای ایرانیان جالب باشد که در اپرای فلوت سحرآمیز، استفاده‌ی مثبتی از نام پیامبر باستانی ایران (زرتشت) شده است؛ و "زاراسترو" نماد خِرَد و مبارزه با تاریکی است (پیش‌تر، در تارنمای دکتر دوستخواه هم به این موضوع اشاره شده بود).

انیمیشن فلوت سحرآمیز، کار مشترک انیماتورهای نامدار ایتالیایی "لوزاتی" و "جانینی" است؛ و محصول سال 1978. آن‌ها در این انیمیشن، که بلندترین فیلم‌شان هم به حساب می‌آید، بر اساس ریتم موسیقی، جلوه‌های تصویری خیال‌انگیز و نوآورانه‌ای (در زمان خود) خلق کرده‌اند. تصویرسازی آن‌ها روی بخش‌هایی از اپرای موتزارت، بعداً به صورتی فراگیر، بر جلد نوارهای کاست و صفحه‌های موسیقی نشست؛ و همراه با فلوت سحرآمیز، رنگ پر زرق و برقِ جاودانگی یافت.

تصاویر بالا: نماهایی از انیمیشن فلوت سحرآمیز

فیلم فلوت سحرآمیز هم اثر سینماگر اندیشمند و شهیر سوئدی، اینگمار برگمان است؛ و محصول 1975. علاقه‌ی همیشگیِ "برگمان" به این اپرا، سبب شد تا با کمک فیلمبردار نابغه‌اش "سوِن نیک‌وِست" آن‌را بصورتی که خسته‌کننده نباشد به دنیای تلویزیون و سینما هدیه دهد.

تصویر بالا: برگمان (نفر وسط) در حال هدایت بازیگران فیلم
منبع عکس: مستند پشت پرده‌ی فلوت سحرآمیز

در اینجا، بخش‌هایی از انیمیشن و فیلم را برای مقایسه میگذارم. مقایسه‌ای که به گمان من، نابرابر است و قدرت خیال را در انیمیشن به رُخ میکشد.

----------------------------- 

توضیح این بخش‌ها از ویکی‌پدیای فارسی: 

[از پرده‌ی اوّلِ اپرای فلوت سحرآمیز] 

سه پسر بچه‌ی روحانی، "تامینو" را به سمت معبد هدایت کرده و به او اطمینان می‌دهند که اگر در راه رسیدن به هدفش صبور، عاقل و ثابت‌قدم باشد، پیروزی از آن‌اش خواهد بود [...] شاهزاده‌ی عاشق، با شادمانی شروع به نواختن فلوت جادویی‌اش می‌کند و با موسیقی آن، حیوانات در بیشه نیز به وجد میایند؛ سپس صدای نی "پاپاگنو" را می‌شنود و به سمت او می‌شتابد. 

[از پرده‌ی دوّم] 

"پاپاگنا" پیش "پاپاگنو" میاید و این دو، شادیِ وصالشان را جشن می‌گیرند و تصمیم می‌گیرند که با آوردن تعداد زیادی بچه، زندگی پرنشاطی را برای آینده‌شان رقم بزنند.

انیمیشن فلوت سحرآمیز (1978). اثر لوزاتی و جانینی:

http://www.namasha.com/v/jKwsnxS9

فیلم فلوت سحرآمیز (1975). اثر اینگمار برگمان:

http://www.namasha.com/v/Z1Q19nb8