مصاحبه ی اخیرم با روزنامه ی "بهار"

روزنامه‌ی "بهار" در صفحه‌ی "میراث"ِ خود (ص 10) شماره‌ی 27، مورخه‌ی دوشنبه، 11 دی ماه 1391، مطلبی تحت عنوان «تمام آبی‌ها خاکستری می‌شوند» در خصوص تأثیر مخرّب پدیده آلودگی هوا روی ابنیه‌ی تاریخی منتشر نموده، که در بخشی از آن، دیدگاه‌های نگارنده نیز آمده است. متن کامل ِ آن را بصورت پی.دی.اف میتوانید از اینجا دانلود کنید. ذیلاً، آن بخش از گفته‌های خود را که در مطلب مذکور، بازتاب یافته بازنشر میدهم:

«پدیده وارونگی هوا که هرسال با آغاز فصل سرد در شهرهای بزرگ به وجود می آید بیشتر بر روی بناهای سنگی تأثیر گذار است تا بر روی سایر بناها؛ البته این بدان معنی نیست که بر روی بناهای دیگر مانندِ بناهای آجری، تأثیر نداشته باشد بلکه تأثیر کمتری دارد.

آلودگی‌های محیطی و گازهای آلاینده حاصل از سوخت‌های فسیلی و احتراق، نقش مهمی در تخریبِ بناهایِ سنگ‌آهکی و بناهایِ آجری ـ که از ملات ماسه‌آهک و گچ در ساخت‌شان استفاده شده ـ دارند. گاز دی‌اکسید گوگرد یکی از مهم‌ترین این آلوده‌کننده‌ها می‌باشد که پس از انحلال در آب، تأثیر مخرّب زیادی دارد. زمانی که آلودگی هوا بر روی بنای سنگی می‌نشیند، با آب باران و حتی رطوبت طبیعیِ هوا ـ که طی اختلاف‌دمایِ شبانه‌روز مخصوصاً در صبحگاه بصورتِ تعریق، ایجاد شبنم بر روی بنا می‌کند ـ تولید اسید سولفوریک می‌کند که یک اسیدِ بسیار قوی است و اگر راهی به داخل ترک‌های ریزِ بافتِ سنگ و آجر پیدا کند، نمک‌شوره‌هایش را باقی می‌گذارد. چون این عمل مدام در طول شبانه‌روز تکرار می‌شود، پس از مدتی لایه‌های روی بنا را می خورد و همچنین سفیدک یا شوره در سطح سنگ و آجر نمایان می‌شود. در نتیجه شاید در طول ده سال سطح رویی ِ بنا کاملاً پودر شده و تخریب گردد.

در گذشته، پیش از اینکه کاشی‌ها پخته شود، مقداری اکسید سرب بر روی سفالِ کاشی می زدند که لعابِ شفافِ کاشی از آن حاصل می‌شد. به مرور زمان، با تابش نور خورشید و عوامل محیطی، روزنه‌های ریزی بر لعاب‌های شیشه‌ای مذکور پدید می‌آید که آبِ حاویِ اسید سولفوریک به داخل آن نفوذ می‌کند و در ترکیب با ملات گچ و آهکِ پشتِ کاشی، اثر تخریبی‌اش تشدید می‌شود.

باید یک سرمایه‌گذاری صورت گیرد تا کاشی‌هایِ لعاب‌پریده از روی بناها به داخل کارگاه‌هایِ مرمت سفال انتقال پیدا کنند و لعاب آن‌ها از نو تجدید شود.همچنین سازمان میراث فرهنگی باید رطوبت‌سنج‌هایی را در مناطق تاریخی نصب کند تا میزان رطوبت، سنجیده شده و ماهیّت رسوباتِ حاصل از آن بر روی نماهای تاریخی، شناسایی شود. در مرحله بعد، تمیزکاری و رسوب‌زدایی باید در دستور کار قرار گیرد.

پدیده آلودگی هوا تنها خاص شهر اصفهان و کشور ایران نیست؛ این یک پدیده جهانی است که در تمام شهرهای تاریخی جهان از جمله ونیز در حال رخ دادن است و دلیل آن هم الگوی اشتباه مصرف سوخت است. برای اینکه از آسیب رساندن این پدیده به بناهای تاریخی جلوگیری شود بهتر است با تعریف کردن حریم بافت تاریخی، آلاینده‌های صنعتی و تردد خودروها در برخورد با این حریم، کنترل شود. همچنین الگوهای مصرف سوخت در تأسیسات حرارتی خانه‌ها اصلاح و سامان داده شود.»

تمیزکاری و رسوب‌زدایی ِ بُرج ِ آزادی ِ تهران؛ 5 مهر 88

عکس از: نگارنده