نگاهی به ملاحظات خورشیدی در ساخت سه شهر مدوّر باستانی

مقاله‌ی تازه منتشره‌ام تحت عنوان "نگاهی به ملاحظات خورشیدی در ساخت سه شهر مدوّر باستانی"، در مجموعه مقالات دومین همایش ملی باستان‌شناسی ایران، را می‌توانید از نشانی‌های زیر دریافت کنید:

1- دانلود از سایت پیکوفایل

2- دانلود از سایت آکادمیا

-----------------------------

---------------------------

چکیده‌ی مقاله:

سابقه‌ی ساخت شهرهای مدوّر در ایران، به هزاره‌ی دوّم قبل از میلاد برمی‌گردد؛ از عهد اشکانی و ساسانی هم نمونه‌های فراوانی از شهرهای دایره‌ای‌شکل می‌توان سراغ گرفت. در مطالعات مربوط به شهرسازی، همواره این پرسش مطرح بوده که هدف طراحان شهری از در نظر گرفتن طرح دایره‌ای‌شکل برای شهرها چه بوده است. در میان پاسخ‌هایی که به این پرسش داده شده، محققان عموماً به برآوردن حس تمامیت و کمال۫ نظر داشته و تا کنون جنبه‌های نجومی و ملاحظات خورشیدی در طرح‌ریزی شهرهای ایرانی مورد بررسی و دقت قرار نگرفته است. نگارنده، ضمن بررسی گزارش‌های مختلف تاریخی درین‌باره و مستنداتی که دلالت بر همکاری گسترده‌ی منجمین با معماران در طرح‌ریزی شهرهای پارسی دارد، با آوردن برخی گزاره‌های نجومی و توجه به حرکات ظاهری سالیانه‌ی خورشید در آسمان و جشن‌های مرتبط بدین گردش که میان ایرانیان شایع بوده و روایی است، فرضیه‌ای را در خصوص وجود ملاحظات نجومی و خورشیدی در طرح‌ریزی سه شهر باستانی گور، دارابگرد و بلخ تبیین نموده؛ و با استفاده از مشاهدات عینی و اندازه‌گیری‌های میدانی در شهر گور، در تأیید آن کوشیده است. نتایج این مطالعه، ضمن معرفی دانش نجومی سازندگان شهرهای باستانی مذکور، جنبه‌های مهمی از طرز فکر و باورهای اساطیری و آیینی‌شان را که در شهرسازی و سیمای شهر رخ می‌نموده، نمایان می‌سازد.

واژه‌های کلیدی:

شهرهای مدوّر، شهرسازی ساسانی، سازه‌های خورشیدی، معماری نجومی، گور، دارابگرد، بلخ