گربه‌های اشرافی

اوّلین‌باری که کارتون گربه‌های اشرافی (1970) [+] را دیده بودم، روی یک نوار ویدئوی بتاماکس بود در شبی که مهمانِ منزل عمه‌ام بودیم در تهران. شوهر-عمه‌ام رفته بود از یکی از جاهایی که فیلم ویدئو کرایه می‌دادند [آن ایّام، بصورت مخفی و قاچاق!] این کارتون را گرفته بود تا سرِ ما بچه‌ها گرم باشد. ولی عملاً وقتی کارتون را گذاشت، کل بزرگسالانِ مجلس هم محو تماشا شدند و شادی و سرگرم‌شدن‌شان با آن، کم از ما بچه‌ها نبود!

آن شب این کارتون را به نام "گربه‌های اشرافی و گربه‌های زیر شیروانی" دیدم؛ با دوبله‌ی شیرینِ فارسی و موسیقی‌ و ترانه‌های پُرـنشاط. نخستین و ماندگارترین نما از شبِ پاریس هم، از خاطراتِ تماشای آن شب-ام شد.

این گذشت، تا پارسال همین موقع‌ها، یکی از دوستان لینک دانلود نسخه‌ی بلوـری آن را در اختیار قرار دارد: بصورت دو-زبانه (فارسی و انگلیسی) با دو دوبله‌ی متفاوت. 

در این دوّمین تماشا، به اتفاق همسر و دختر خُردسالم، باز کودک شدم و خاطراتِ خوش کودکی در ذهن-ام بیدار شد. دخترم، دوبله‌ی جدید-اش را دوست داشت؛ من، همان دوبله‌ی قدیمی را؛ و همسرم، زبان اصلیِ کارتون را به انگلیسی!

یک نکته‌ی جالب که همسرم متوجه آن شد و من هم ضمن چک‌کردنِ زیرنویس انگلیسیِ کارتون در ساب‌سین با تعجب پذیرای-اش شدم؛ اشتباهی بود که در دوبله‌ی این اثر روی داده است ــ هم دوبله‌ی قدیمی و هم دوبله‌ی جدید:

جایی هست [در دقیقه‌ی 33] که "اومالی"، "دوشِس" و بچه‌ها را [به قول خودش] سوار قالیچه‌ی جادویی می‌کند تا راهیِ پاریس شوند. حین بدرقه‌شان میگوید:

- Aloha (1)

(2) Auf Wiedersehen

Bonsoir! (3)

(4) "Saranora"

ظاهراً اومالی می‌خواسته ادعای فضل و خودـشیرینی کند و چند کلمه برای خداحافظی به زبان‌های مختلف گفته است: کلمه‌ی (1) به زبانِ مردم هاوایی؛ کلمه‌ی (2) به آلمانی؛ کلمه‌ی (3) به فرانسوی؛ و کلمه‌ی (4) به ژاپنی. ولی کلمه‌ی چهارم را اشتباه تلفظ می‌کند و به جای "sayonara" (سایونارا) می‌گوید "Saranora" (سارانورا).

این همان چیزی است که در دوبله‌های فارسی (قدیم و جدید) نادیده گرفته شده و اشتباهِ تلفظیِ اومالی را بی‌توجه به نکته‌ی ظریف پنهان در آن، خودسرانه اصلاح کرده و گفته‌اند "سایونارا"!

-----------------------------------------

امّا آن نکته‌ی ظریفِ پنهان:

در صفحه‌ی 109 از کتاب "A Glossary of Literary Terms" ، متوجه یک صنعت ادبی با عنوانِ "Malapropism" می‌شویم:

اینکه شخصی، ناخواسته، کلمه‌ای را به اشتباه به گونه‌ای دیگر تلفظ کند (یعنی شبیه به کلمه‌ای دیگر با آوای یکسان و معنای متفاوت)؛ اشتباهی که از روی آن، می‌توان پی به موقعیت شخص (گوینده) از لحاظ جایگاه اجتماعی بُرد.

Malapropism is a type of solecism (that is, the conspicuous and unintended violation of standard usage in a language) which mistakenly uses a word in place of another that it resembles; the effect is usually comic ... .

-----------------------------------------

لری کلمنس و گروهِ نویسندگانِ کارتون گربه‌های اشرافی، با گذاشتنِ تعمدیِ این اشتباهِ مضحک در دهانِ اومالی ["سارانورا" به جای "سایونارا"]، قصد داشتند که جایگاهِ اجتماعی او را به عنوان گربه‌ای خیابانی و عامی برای بیننده آشکارتر سازند!